DOMUZ DAMI YÖNTEMİ NEDİR?

Domuz damı (veya domuztamı), maden ocaklarında çökme tehlikesi olan yerlerde tavanı dikdörtgen veya kare prizma şeklinde destekleyen ve ayak arkasından tavanın muntazam kırılmasını sağlayan özel bir tahkimat birimidir.

Kahramanmaraş merkezli 2 büyük depremle sarsılan Türkiye'de, özellikle yeraltı kömür madenciliği ve kurtarma faaliyetlerinde tecrübeli maden işçilerinin arama ve kurtarma faaliyetleri sırasında sıklıkla kullandıkları "domuz damı yöntemi" ön plana çıkmış oldu.

Madencilikte İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri ve Domuz Damı

Madencilikte domuz damı tahkimatı sıkça kullanılan bir yöntem olarak biliniyor. Domuzdamı tipi yürüyen tahkimat; tek veya iki parçadan oluşan sarmayı 4 veya 6 hidrolik direğin desteklediği tahkimat olarak ön plana çıkıyor. Kahramanmaraş'ta meydana gelen ve bu il ile birlikte 9 ili daha büyük yıkma uğratan deprem sonrasında da enkaz altında kalanları kurtarmak amacıyla da bu yöntemden faydalanılabiliyor.

Madencilikte kullanılan domuzdamı yöntemi, travers parçaları özel hazırlanmış domuzdamı direkleri veya bunların arasında profil demirleri de kullanılarak dikdörtgen veya kare prizma şeklinde tavanı tutan ve ayak arkasından tavanın muntazam kırılmasını sağlayan özel tahkimat birimidir. Domuzdamları kamalar, sıktırmalar kullanılmak suretiyle sıkıştırılır. ayak ilerledikçe geriden sökülerek ileri alındığı için buna “ seyyar domuzdamı” da denir. domuzdamının kolay sökülmesini sağlamak için ağaç domuzdamı direkleri arasında set halinde bir çift madeni domuzdamı direkleri de kullanılır.

Bu yöntem, sadece halihazırda sağlam yapılarda kullanılan yahut uygulanabileceği yerler kısıtlı olan bir yöntem değil. Benzer bir şekilde, çoktan çökmüş olan enkazın belirli kısımlarına domuzdamları yerleştirerekten daha fazla çökmeleri önlenebiliyor. Bir başka deyişle, bu sayede enkaz altında kalan kimselere doğru güvenli yaşam tünelleri açabilmek ve mağdurları canlarını yakmadan enkazdan kurtarabilmek mümkün.

Yeraltı Üretim İşçisi (Seviye 4) Ulusal Meslek Standardı açıklamalarında Domuz damı; "Kömür üretim ayağında ayak arkasına, verilen aralıklarla ayak boyunca sıralanan, uçlarına yakın, önceden çentilenmiş yerlerinden kare oluşturacak şekilde birbirlerine dik olarak kilitlenen ve üst üste konulan dörtgen kesitli ağaçlardan oluşan ve tavanı sıkıştıran yapı" olarak ifade edilmektedir.

Domuz damı tahkimatı son derece güvenli bir yaşam koridoru sağlamaktadır. Domuz damı tahkimatı çatıyı güçlendirir. Uygun boyutta kesilmiş tahta malzemeleri tavan bölümüne sıkıştırılır ve yaşam koridorları sağlamak için tavanın çökmesini engeller.

Domuz damı tahkimatı madencilerin kendi güvenlikleri için de kritik olduğundan, madenciler yapıların veya galerilerin derinliklerine ulaşmak için bu teknik ile oluşturdukları koridorlardan ilerleyebilir.

Domuz Damı Tahkimatı Nasıl Yapılır?

Domuz damı tahkimatı ile tavanı sıkıştırmak için takozlar, kamalar ve sıktırmalar kullanılır. Arkadan çıkarılıp ayağın ilerlemesi ile öne doğru hareket ettirildiği için seyyar domuz damı olarak da bilinir. Domuz damının kolay çıkarılmasını sağlamak için ağaç domuz damı direkleri arasında set olarak bir çift madeni domuz damı direği de kullanılır.

Domuzdamları 1 ila 1,5 metrelik çam direklerden oluşan kare kesitli tahkimatlardır. Bu direkler üst üste dizilerek yalancı tavanın çökmesini engeller ve personeli korur. Bu bir önleyici araçtır ve maden ocaklarında sıklıkla kullanılan kıymetli bir ekipmandır. Domuzdamları çam direklerle oluşturulur. Orman idaresinin uygun bulduğu ağaçlar bunun için hazırlanır ve kullanılır.

Çam direklerin esnek özellikleri vardır. Bu sayede gelen yüke karşı esneme ve bu yükü taşıma yetenekleri vardır. Bu nedenle çam direkleri özel olarak yetiştirilen çam ağaçlarından üretilir. Bu tahkimat yöntemi göçüklerde de kullanılır. Yer altında bir göçük yaşandığı veya bir deprem meydana geldiği zaman oraya girebilmeniz için yalancı tavanı ayakta tutmak gerekir. Bu yöntemi kullanılarak yeni göçükleri de önlemiş olur.

Madenciler arama-kurtarma çalışması yürüten birçok ekipten çok daha tecrübelidirler. 'Tahlisiye ekibi' olarak adlandırılan ve üst düzeyde eğitimli ve donanımlı olan madenciler arama-kurtarma anlamında oldukça iyi durumdadırlar. Bu ekipler çalıştıkları madenlerde de düzenli olarak eğitimler yaparlar. Onları göçük ve deprem gibi afetlerde diğer gruplarla koordinasyon içinde daha etkin kullanmayı öğrenmekte büyük hayati önem vardır. Arama-kurtarma ekiplerini bir kategoride sıralarsak madencilerimiz bu listede çok net şekilde ilk 3 içinde olurlar.

Çünkü madenciler, bilgi ve birikimleri olan, çalışma koşullarına hızla adapte olabilecek uygunluğa sahiptirler ve tümü gaz ve toz tehlikesini bilen ve buna karşı nasıl hareket etmesi gerektiği konusunda tecrübe sahibi kişilerdir.

Sadece madencilikte değil, tüm çalışma alanlarında eğitimin ve tatbikatların önemini tahlisiye ekiplerinin deprem ve göçük gibi olaylarda gösterdikleri başarılı kurtarma faaliyetlerini dikkate alarak belirlemek mümkün.