EKED (LOTO) NEDİR?

EKED ya da tehlikeli enerjinin kontrolü, tehlikeli makine ve enerji kaynaklarının düzgün bir şekilde kapatılmasını, bakım veya servis çalışmaları sırasında beklenmedik bir şekilde başlatılmasını önleyen bir güvenlik prosedürüdür.

İngilizcesi "LOCK OUT-TAG OUT" olarak geçen EKED prosedürü, bu nedenle bazı kaynaklarda "LOTO Prosedürü" olarak da geçmektedir.

Etiketle-Kilitle-Emniyete Al-Dene (EKED) (LOTO) Nedir?

Genellikle bir Kilitleme Etiketleme prosedürü üç ekipmanı içerir:

1. Güç kaynağına sabitlenecek ve açılmasını önleyecek bir kilitleme ekipmanı

2. Ekipmana takılan bir kilit

3. Diğer çalışanları, ekipmanı kullanmamaları konusunda uyaran, kilitli cihaza iliştirilmiş bir etiket

Neden Kilitleme Etiketleme Gerekli?

EUROSTAT (Avrupa Birliği İstatistik Kurumu) istatistiklerine göre kazaların 15-20% ‘si, ölümcül kazaların %10 -%15’i bakım/onarım süreçlerinde meydana gelmektedir. Türkiye’de her yıl ortalama 1500 ölümlü iş kazası olması, bakım onarım esnasında her yıl yüzlerce ölümlü iş kazası yaşandığını göstermektedir.

OSHA her yıl sık karşılaşılan ilk 10 ihlalin listesini yayınlamaktadır. Kilitleme/etiketleme son 15 yıldır sürekli olarak bu listede yer alıyor. Yani işverenler kapsamlı bir LOTO programını uygulamakta zorluk çekmeye devam ediyor.

Yasalarda EKED

Ulusal ve uluslararası mevzuatlara göre enerjili hatlarda çalışırken tehlikeli enerjinin izolasyonu yani kilitleme etiketleme ekipmanlarının kullanılması zorunluluktur;

Ulusal Mevzuatlar

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
• Makine Emniyeti Yönetmeliği
• Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği
• TS EN ISO 14118 / Makinelerde Güvenlik – Beklenmedik Çalıştırmanın Önlenmesi

Uluslararası Mevzuatlar

• Amerikan Standardı OSHA 1910.147 “The control of hazardous energy (lockout/tagout)”
• Kanada standardı CSA Z460-13 " Control of hazardous energy - Lockout and other methods"
• AB Standardı - BS EN ISO 14118 – “Safety of machinery – Prevention of unexpected start-up”
• Avrupa Birliği Direktifleri; 30/12/1989 tarih ve 89/655/EEC sayılı, 5/12/1995 tarih ve 95/63/EC sayılı, 27/6/2001 tarih ve 2001/45/EC sayılı direktifleri.

Olası Bir Kazada Kim Sorumlu?

Bakım-onarım esnasında enerjinin kontrol altında tutulmasını sağlayacak kilitleme/etiketleme ekipmanlarını temin etmeyen, kullanımına ilişkin gerekli eğitimleri almasını sağlamayan işyeri sahibi, bakım onarım yetkilisi, ilgili yöneticiler, ekipmanı kullanmayan çalışanlar ve LOTO sistemi kurulması gerektiğini işverene bildirmeyen iş güvenliği uzmanları olası bir kazada kusurlu olacaklardır.

LOTO Uygulama Alanları Nelerdir?

• Bakım
• İşletme
• Montaj
• Değişiklik
• Sökme-Takma
• Ayarlama
• Muayene
• Yağlama
• Temizlik

Tehlikeli Enerji Türleri Nelerdir?

• Elektrik
• Mekanik (Çekim, Kinetik)
• Kimyasal
• Hidrolik
• Pnömatik (Havalı)
• Termal
• Gaz/Su/Buhar
• Yer çekimi
• Depolanmış Enerji

EKED Adımları Nelerdir?

1. Kapatma İşlemi İçin Hazırlık

2. Ekipmanın Kapatılması

3. Enerjinin Kesilmesi ve İzolasyon

4. Kilitleme & Etiketleme

5. Depolanmış Enerjinin Boşaltılması

6. İzolasyonun ve Enerjinin Kesildiğinin Doğrulaması

Nereden Başlanmalı?

1- Eğitim

Doğru bir Kilitleme & Etiketleme (EKED) sistemi kurmak için öncelikle LOTO eğitimi alınmalıdır. LOTO uygulayıcılarının enerji noktası belirleme, LOTO ekipmanlarını tanıma ve kullanma becerisi kazanması sağlanmalıdır.

2- Enerji noktalarının belirlenmesi

İşletme içerisinde enerji izolasyonu yapılması gereken noktalar eğitimli ve yetkin bir ekip tarafından belirlenmelidir.

3- EKED Prosedürü ve Talimatlarının Yazılması

İşletme içerisinde uygulanacak LOTO prosedürü yazılmalı, görev, yetki ve sorumluluklar belirlenmelidir.

Farklı grupların bir arada çalışması, grup kilitleme, yüklenicilerin LOTO prosedürleri, vardiya değişimleri ve EKED denetimleri prosedür içerisinde tanımlanmalıdır. Her enerji noktası için görsel uygulama talimatları oluşturulmalıdır.

4- EKED Ekipmanlarının Belirlenmesi ve Uygulanması

Tehlikeli enerji noktaları için uygun EKED ekipmanları belirlenmeli ve işletme içerisinde uygulanmalıdır

5- EKED denetimleri

EKED Nedir sorusunu cevaplamak, işletme içerisinde doğru ve eksiksiz uygulandığından emin olmak için amirler ve yöneticiler tarafından düzenli aralıklarla denetimler yapılmalıdır. Belirli periyotlar ile EKED uygulayıcılarının yenileme eğitimleri alması sağlanmalıdır.

Elektrikle Yapılan Çalışmalar, içerdikleri yüksek risk nedeniyle iş izin sistemi içinde planlanmalı ve uygulanmalıdır.

Konuya ek olarak İŞ İZİN SİSTEMİ başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.