RADYASYONLA ÇALIŞMA ve İŞ GÜVENLİĞİ

Radyasyon, enerjinin dalga veya parçacık halinde yayılmasına verilen isimdir ve işin aslında yaşamın ayrılmaz bir parçasıdır.

Spesifik işyerlerinde radyasyonla çalışmaya ihtiyaç duyulabiliyor.

Tıpkı güneşten gelen radyasyonun bir sonucu olan ısı ve ışık gibi. Bunların dışında; mikrodalgalar, X-ışınları, gama ışınları, alfa, beta vb. parçacıklar radyasyonun diğer çeşitleridir. Bu radyasyon türleri doğal olsalar da yapay bir şekilde de ortaya çıkarılabilmektedir. Radyasyon madde üzerindeki etkilerine göre;

• İyonlaştırıcı radyasyon
• İyonlaştırıcı olmayan radyasyon olarak kategorize edilmektedir.

Radyasyonla çalışma oldukça zor ve kendine özgü riskleri olan bir çalışma türüdür. Vücudun herhangi bir kısmının veya tümünün radyasyondan etkilenmesi farklı sorunlara yol açabilir. Radyasyonun hızı ve süresine bağlı olarak akut veya kronik rahatsızlıklar meydana gelebilmektedir.

• Akut etki = Deterministik etkidir. Az bir zaman diliminde alınmış olan radyasyon miktarlarında ortaya çıkmaktadır.
• Kronik etki = Skolastik etkidir. Uzun bir zaman diliminde alınan radyasyon miktarlarının toplamının ortaya çıkardığı etkidir. Örneğin: Kanserin bazı türleri ve genetik deformasyon.

Radyasyondan Korunmanın Temel Yolları

Radyasyonla çalışmalarda, Radyasyondan korunmanın temel yolları, hayat kurtarabilmektedir. Uzun süre maruz kalındığında yıkıcı etkileri olan radyasyondan korunma yöntemlerini tüm çalışanların bilmesi gerekmektedir.

Bu nedenle, radyasyona maruziyet riski olan işyerlerinde çalışanlara özel eğitimler verilmeli, uygun Kişisel Koruyucu Donanımlar tanıtılmalı, nasıl kullanılacakları, bakım ve değiştirme periyotları hakkında ayrıntılı bilgi verilmelidir. Riskli alan giriş-çıkışı kontrol altında olmalı ve Sağlık ve Güvenlik İşaretleri ile görünürlük ve bilinirlik arttırılmalıdır.

Radyasyondan korunmanın temel yollarını şu şekilde sınıflandırarak anlatabiliriz:

• Mümkünse farklı uygulamalar kesinlikle tercih edilmelidir: İnsanlara herhangi bir fayda sağlamayan hiçbir radyasyon uygulaması kabul görmemelidir.
• Radyasyon korunmasının optimizasyonu: Yapılan bütün işlerde insanların maruz kalacağı radyasyon miktarı, her zaman ve her koşulda en az düzeyde olmalıdır. düzenli periyotlarla maruziyet süreleri ve miktarları ölçülmeli, sonuçlarına göre gerekli önlemler alınmalıdır.
• Doz limitleri: Radyasyon için bir doz limiti belirlenmiştir. Bu limiti; ne çalıştığı işyerinde radyasyon bulunan kişiler ne de diğer vatandaşlar aşmamalıdırlar.

Radyasyondan Korunmada En Etkili 3 Faktör

Yukarıda yapılmasını önerdiğimiz maddeler, radyasyondan korunmanızı bir ölçüde sağlayacaktır. Radyasyondan korunmada en etkili 3 faktör ise şunlardır: Zaman, mesafe, zırhlama.

• Zaman: Radyasyon bulunan ortamda mümkün olan en kısa süre boyunca kalmak gerekir. Radyasyon dozu, radyasyon bulunan bir ortamda geçirilen süreyle orantılıdır.
• Mesafe: Radyasyonun bulunduğu kaynaktan mümkün olan en uzak notada durmanız gerekmektedir. Radyasyonun şiddeti, radyasyonun kaynağından olan uzaklığın karesi ile ters orantılıdır.
• Zırhlama: Radyasyonun kaynağı ile vücudunuzun arasına koruyucu bir materyal koymalısınız. Bu işlem radyasyonun miktarını azaltacaktır. Zırhlama için seçilecek olan materyalin seçimi ise, radyasyonun türüne ve enerjisine bağlı olarak değişmektedir. Örneğin parçacıklar, aynı enerjili gamma ışınları ve X ışınlarından daha az bir mesafede enerjilerini yitirmektedirler.

Radyasyonla Çalışma Alanlarının Sınıflandırılması

Radyasyonla çalışma alanların sınıflandırılması iki şekilde yapılmaktadır. Bunlar:

• Denetimli alanlar: Radyasyonun bulunduğu ortamlarda çalışan kişilerin giriş ve çıkışlarının özel denetime tabii tutulmasıdır. Bu kişiler görevlerinden dolayı 5 yıl üst üste yıllık doz sınırlarının 3/10’undan daha fazla radyasyona maruz kalabilirler.
• Gözetimli alanlar: Radyasyon bulunan ortamlarda çalışan kişilerin, yıllık doz sınırlarının 1/20’sinin üstüne çıkması olasılığı vardır. 3/10’unun üstüne çıkılması beklenmeyen alanlardır. Ayrıca bu alanlar, bireysel doz ölçümüne ihtiyaç duymaz. Ancak çevresel radyasyonun takip edilmesini gerektirir.

Radyasyonla Çalışma, Fiziksel risk Etmenleri arasında, oldukça hassas bir şekilde ele alınması gereken bir ortamdır.

Neden olabileceği meslek hastalıkları ve hatta ölüm riski nedeniyle, radyasyonla çalışma ve iş güvenliği tedbirleri birlikte ele alınmalı, işveren, çalışan ve İSG Profesyonelleri (İş Güvenliği Uzmanı, İşyeri Hekimi, Diğer Sağlık Personeli) arasındaki iletişim ve koordinasyon üst seviyeye çıkartılmalıdır.