SEVESO DİREKTİFİ

Seveso Direktifi Türkiye'de “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” olarak yayınlanmıştır. Mevzuatımızda BEKRA Yönetmeliği olarak da bilinir.

Yönetmelik uyarınca üst ve alt seviyeli kuruluşlara işyerlerinde “Güvelik Yönetim Sistemi” kurma yükümlülüğü verilmiştir. Güvenlik yönetim sistemi, büyük kaza önleme politikalarının oluşturulması ve uygulanması için gerekli olan organizasyonal yapıyı meydana getirirken, sorumlulukları, uygulamaları, prosedürleri, süreçleri ve kaynakları da içine alan genel yönetim sisteminin bir parçasıdır.

Seveso Faciası Nedir?

Seveso Kazası veya Seveso Olayı olarak da anılan vaka, 10 Temmuz 1976'da İtalya'nın Lombardiya Bölgesi'ndeki (Milano'ya 20 km. uzaklıkta) Seveso Kasabası'ndaki büyük bir endüstriyel tesiste meydana gelen kazayı ifade etmektedir.

Kentin hemen yanı başında bulunan ICMESA Chemical Company’ye ait fabrikada meydana gelen kazada bugüne kadar bilinen en zehirli gazlardan biri olan "dioksin gazı" sızıntısı meydana gelmiştir. Meydana gelen bu büyük kaza Seveso Direktifi'nin ortaya çıkmasında tetikleyici bir rol oynamış ve sonrasında endüstriyel kazaların oluşmasının engellenmesi ve gerekli önlemlerin alınması adına hazırlanmış olan Seveso Direktifi (82/501/EEC) kabul edilmiştir.

9 Aralık 1996’da ise 96/82/EC sayılı “Tehlikeli Maddeleri İçeren Büyük Kaza Risklerinin Kontrolüne İlişkin Direktif (Seveso-II Direktifi)” yayımlanmıştır. Seveso-II Direktifinin ülkemiz mevzuatına uyumlaştıran “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca oluşturulan bir komisyon ile hazırlanarak, 30 Aralık 2013 tarih ve 28867 Mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Seveso Direktifi ve Türkiye'deki Uygulamaları

Büyük endüstriyel kazalar teknolojik gelişmelere ve alınan güvenlik önlemlerine rağmen dünyanın her yerinde olduğu gibi ülkemizde de meydana gelmektedir. Kazalar meydana geldikten sonra yapılacak olan iyileştirme çalışmaları kadar kaza meydana gelmeden önce alınacak olan güvenlik önlemleri, kaza sırasında kazaya uygun bir şekilde müdahale edilmesini sağlayan acil durum planlarının hazırlanması ve ilgili kuruşların koordineli bir şekilde çalışmalarının sağlanması da önemlidir.

Patlamalar, yangınlar ve kimyasal maddelerin havaya, toprağa ve suya yayılması, insan sağlığına ve çevreye büyük hasarlar vermektedir. Bu tür kazalara vaktinde ve uygun şekilde müdahale etmek çok önemlidir. Dünyada bu konu ile ilgili çalışmalar yürüten çeşitli kuruluşlar mevcuttur. Ülkemizde ise kazaların daha etkin kontrolü amacı ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) tarafından birtakım çalışmalar yürütülmektedir.

Seveso Direktifi Neden Önemli?

Tehlikeli kimyasalları içeren büyük kazalar, insanlar ve çevre için önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Ayrıca bu tür kazalar büyük ekonomik kayıplara neden olmakta ve sürdürülebilir büyümeyi sekteye uğratmaktadır. Fakat öte yandan, modern ve sanayileşmiş bir toplum için hayati önem taşıyan bazı sanayi sektörlerinde büyük miktarlarda tehlikeli kimyasalların kullanılması kaçınılmazdır.

Söz konusu riskleri en aza indirmek için, büyük kazaları önlemek ve yine de bu tür kazaların meydana gelmesi durumunda uygun hazırlık ve müdahaleyi sağlamak için birtakım önlemler gereklidir. Seveso Direktifi de bu konuyla ilgili teknik ve idari düzenlemeler getirmekte, tehlikeli kimyasalların kontrollü bir şekilde kullanılmasını sağlamakta ve olası kazalarda tarafların görev ve sorumluluklarını açıklamaktadır.

Seveso Direktifi, başta kimya ve petrokimya endüstrisi olmak üzere, toptan akaryakıt satış ve depolama (LPG ve LNG dahil) sektörlerinde tehlikeli maddelerin büyük miktarlarda kullanıldığı veya depolandığı Avrupa Birliği´ndeki 12.000´den fazla sanayi kuruluşu için geçerlidir.

Avrupa Birliği´ndeki yüksek sanayileşme oranı göz önüne alındığında Seveso Direktifi, büyük kazaların yaşanma sıklığının düşük olmasına çok büyük katkıda bulunmuştur. Direktif, endüstriyel kaza politikaları için yaygın bir kriter olarak kabul edilmiş ve dünya çapında birçok ülkede bu tür çalışmaların yapılabilmesi için çok önemli örnek teşkil etmiştir.

Seveso Direktifi Gereklilikleri

Seveso 3 Direktifi özünde tehlikeli maddelerin karıştığı büyük kazaların önlenmesini amaçlamaktadır. Ancak alınan bütün önlemlere rağmen birtakım kazalar meydana gelebileceğinden, bu tür kazaların sadece insan sağlığı için değil aynı zamanda çevre için de sonuçlarını sınırlamayı amaçlamaktadır.

Direktif, tehlikeli maddelerin işleme ve depolama gibi maksatlarla belirli eşiği aşan miktarlarda mevcut olabileceği kuruluşları kapsamaktadır. Benzer düzeyde koruma sağlayan diğer mevzuatlara tabi olan belirli endüstriyel faaliyetler (nükleer tesisler veya tehlikeli maddelerin taşınması gibi) Seveso Direktifi’nin kapsamında değildir.

Kuruluşlar, mevcut tehlikeli madde miktarına bağlı olarak alt ve üst kademe olarak sınıflandırılmaktadır. İkinci sınıfa giren kuruluşlar için daha sıkı gereklilikler söz konusudur. Seveso Direktifi tarafından oluşturulan yasal çerçeve, büyük kazalara karşı önleme, hazırlık ve müdahaleye yönelik sürekli bir iyileştirme döngüsü yaratmaktadır.

Seveso Direktifi kapsamında taraflara düşen yükümlülükleri şöyle özetleyebiliriz:

Operatörler

İşletmeciler, büyük kazaları önlemek ve insan sağlığı ve çevre üzerindeki sonuçlarını sınırlamak için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür. Operatörlerin temel yükümlülükleri şunlardır:

• İlgili tüm kuruluşların bilgilendirilmesi,
• Büyük bir kaza önleme politikası uygulanması,
• Üst düzey kuruluşlar için bir güvenlik raporu hazırlanması,
• Üst kademe kuruluşlar için dahili acil durum planlarının oluşturulması,
• Kaza durumunda bilgi verilmesi

AB üyesi devletlerin hükümetlerinin sorumlulukları şunlardır:

• Üst kademe kuruluşlar için harici acil durum planlarının üretilmesi
• Kuruluşların yerleşimi için arazi kullanım planlamasının uygulanması
• İlgili bilgilerin kamuya açık hale getirilmesi
• Acil durum önlemleri de dahil olmak üzere bir kaza sonrasında gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak, işleticinin gerekli düzeltici önlemleri almasını sağlamak ve etkilenmesi muhtemel kişileri bilgilendirmek
• Kazaların Avrupa Komisyonu’na bildirilmesi
• Kuruluşların hukuka aykırı olarak kullanılmasının veya işletilmesinin yasaklanması
• Seveso Direktifi ile ilgili denetimlerin yapılması

Hükümetler, Seveso Direktifi’nde yer alan önlemlerden daha katı önlemler alabilir veya uygulayabilir.

Vatandaş hakları

• Direktif uygulamalarıyla ilgili yerel halkın görüşlerine başvurulması ve vatandaşlar belirli bireysel projeler için karar alma sürecine dahil edilmelidir.
• Ana hatlarıyla belirtilen koşullara tabi olarak, AB üyesi devletlerin makamlarının Seveso Direktifi uyarınca elinde bulundurduğu her türlü bilgiyi vatandaşların kullanımına sunması gerekmektedir.
• Direktifte kapsamı belirtilen davalarda adalete erişim sağlanmalıdır.

Seveso Direktifi, dünya genelinde birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de bu konuyla ilgili yasal düzenlemelerin yapılmasını sağlamıştır.