WHISTLEBLOWING (BİLGİ UÇURMA) NEDİR?

Whistleblowing; kamusal, özel veya üçüncü sektör kuruluşlarındaki yanlış davranış, suistimal, etik olmayan faaliyetlerin algılanması için halkın dikkatini çekme veya bir otorite figürünün dikkatini çekme eylemidir.

Yolsuzluk, dolandırıcılık, zorbalık, sağlık ve güvenlik ihlali, örtbas etme ve ayrımcılık, whistleblowing yapanların vurguladığı ortak faaliyetlerdir.

Son 30 yıldaki whistleblowing ile ilgili literatür, esas olarak toplumsal kurumsal whistleblower üzerine yoğunlaşmıştır; ancak, dönem içinde düşen uygulama çeşitleri, ulusal güvenlik bilgisini açıklayanlar da dahil olmak üzere, kamu sektöründeki whistleblowerı da içermektedir. Kamusal söylemdeki artan ivmesine rağmen, birleştirici bir analiz hala eksik görünüyor, casusluk,, gizlice sızmakla ortak bir karışıklığa neden oluyor.

Whistleblowing, üstün bir “sivil erdem” (civil virtue) davranışıdır. Organizasyonda yaşanan yanlış davranış ve eylemlere karşı sessiz kalmak yerine, bunun ortadan kaldırılması için mücadele etmek yüksek bir kişisel sorumluluk ahlakının gereğidir. “Vicdani redçi” (conscientious objectors) olarak adlandırabileceğimiz “whistleblower”lar, maalesef çoğu zaman organizasyonlarda muhtelif şekillerde suçlamalara (hain, gammaz, ispiyoncu, problem çıkaran vs.) maruz kalmakta ve çeşitli risklerle (işten atılma, dışlanma, psikolojik şiddet, aşağılanma, misilleme vs.) karşı karşıya bulunmaktadırlar.

Organizasyonda yaşanan negatif davranış ve eylemleri raporlayan veya açığa çıkaran kişi organizasyona ihanet etmiş bir “hain” suçlamasını asla haketmemektedir; tam aksine o kişi çalıştığı organizasyona yüksek bir aidiyet duygusu ile kendisini bağlı hisseden bir “kurumsal yurttaş davranışı” sergilemektedir. Bu davranış bir ihanet değil, sadakatin bir sonucudur.

Whistleblowerlar yani raporlayanlar, genellikle işverenlerinden, whistleblowing sonucu olarak itibarî zarar görebilecekleri ya da yasadışı faaliyetlerde bulunan meslektaşlarından misilleme ile karşı karşıya kalırlar.

Bazı durumlarda misillemeler o kadar şiddetli hale gelir ki, zulme dönüşürler. Bazı durumlarda misillemeler yasal kanallardan gelir.

Whistleblowing Çeşitleri

İç Whistleblowing : Bir çalışan, aynı organizasyonda görev yapan memurlarına veya yaşlılarına kötü davranışı hakkında bilgi verir.

Dış Whistleblowing : Burada çalışan, bir avukat ya da başka bir yasal organ gibi bir kuruluşun üyesi olmayan herhangi bir üçüncü kişiye suistimali bildirir. Çoğu zaman, çalışanlar, aşağıdaki nedenlerden ötürü organizasyonda yürütülen yasadışı faaliyete karşı ses çıkarmaktan korkuyor:

• Hayata yönelik tehdit
• İşini kaybetme ve kariyer korkusu
• Arkadaşların kaybedilmesi
• İşçiler arasında kızgınlık
• Güven ve sadakat ihlali

Böylece, whistleblowerlara koruma sağlamak için, Whistleblowing Koruma Yasası 2011 yılında Lok Sabha tarafından kabul edildi.

Şimdi soru, hangi suçların whistleblowing için geçerli olduğu ve kanuna göre korunma önerildiği aklına geliyor. Sesin yükseltilebileceği ve kanunların korunmadığı eylemler şunlardır:

• Dolandırıcılık
• Tehlike altındaki sağlık ve güvenlik
• Çevreye zarar
• Şirket yasalarının ihlali
• Fonların zimmetlenmesi
• Hukuk ve adalet ihlali

Ahlaki Seçim Görünümü

Bilgi uçuranlar çoğu zaman çelişen sivil ve örgütsel görevler, dürüstlük ve sadakat arasındaki ikilemlerde yakalanır ve çoğunlukla iyi niyetleri sorgulanır. Sissela Bok (1980), ahlaki seçimlerdeki zorba ıslık avcılarının yüzüne dikkat çeken ilk yazardı. Bilgi uçuranların eylemlerinin üç yönünü değerlendirmeleri gerektiğini savunuyor: kararın doğruluğu, sadakatin ihlali ve suçlama. Bu hususlar belirli gereklilikleri dayatmaktadır: muhaliflikte doğruluk ve muhakeme; uygunsuzluklarla başa çıkmanın alternatif yollarını araştırmak, böylece sadakat ihlalini en aza indirmek; ve suçlamada adalet.

İlk husus, üzerinde muhalif oldukları gerçekler hakkındaki yargının doğruluğu ile ilgilidir. Bilgi uçurma halkın yararına olduğu için bilgi uçuranlar bu faydanın niteliğini tespit etmek ve ayrıca ortaya çıkabilecek muhtemel zararı göz önünde bulundurmak zorundadırlar. Konuşmadan önce raporlardaki gerçekleri kontrol etmeleri gerekmektedir. Gerçek uygunsuzluğun derecesi belirtilmelidir. Gördükleri tehdidin ne kadar yakın olduğunu, ne kadar ciddi olduğunu ve ihmal veya tacizle suçlananlarla ne kadar yakından ilişkili olduğunu düşünülmesi gerekir. Kamuya yapılan açıklamalar ancak gerçekler gerekli olduğunda yapılmalıdır.

Gerçekler tespit edildikten sonra, bilgi uçuranlar, sadakat görevlerini ihlal etmeden önce mevcut değişiklik alternatiflerinin araştırılıp reddedilmesini sağlamalıdır. Alternatifler, eldeki probleme basit bir şekilde uygulanmazlarsa veya rutin kanallardan geçecek zaman olmadığında veya kurum o kadar yozlaşmış veya zorlayıcı olduğunda, ihbarcıyı denemesi gerektiğinde ısrar etmek için adımlar atılacağında reddedilebilir ilk önce düzenli kanallar kullanılmalıdır’.

Muhtemel alternatifler göz ardı edildiğinde, rol yükümlülüklerini ihlal etmek için halkın çıkarları göze çarpmaz hale gelebilir ve “bir suçu ya da halkın güveninin ihlaliyle ilgili suçları örtme” suçundan dolayı hiçbir yemin veya gizlilik vaadi kabul edilemez.

Whistleblowerlar yani raporlayanlar, genellikle işverenlerinden, whistleblowing sonucu olarak itibarî zarar görebilecekleri ya da yasadışı faaliyetlerde bulunan meslektaşlarından misilleme ile karşı karşıya kalırlar.

Bazı durumlarda misillemeler o kadar şiddetli hale gelir ki, zulme dönüşürler. Bazı durumlarda misillemeler yasal kanallardan gelir.