Acil durum planlarının sabit maddelerinden olan ve yıkıcı etkisiyle can ve mal kaybı riski çok yüksek olan yangınlar, işyerlerinde kullanılan çeşitli kimyasallar ve elektrik nedeniyle, meydana gelme riski yüksek afetlerdir.

İşyerlerinde yangın sınıfları ve mücadele yöntemleri mutlak surette eğitimlerin özel bir konusu olmalı ve yönetmeliğin de ön gördüğü şekilde yılda en az bir kere yapılacak tatbikatlarla yangın durumunda davranış şekilleri ve yapılması gerekenler pekiştirilmelidir.

YANGIN NEDİR?

Yangın, maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi nedeniyle meydana gelen yanma reaksiyonlarının sebep olduğu bir doğal afettir. Ölüm, yaralanma gibi durumlara yol açma olasılığına ek olarak maddi hasarlara ve  meydana geldiği bölgede yaşayan canlılar ve ekolojik denge üzerinde de ciddi olumsuz etkileri bulunmaktadır.

YANGIN SINIFLARI ve MÜCADELE YÖNTEMLERİ

Yangınların sınıflandırılması Avrupa Birliğince belirlenmiş yanıcı madde türüne göre yapılmıştır. Yangın çeşitlerini bilmek ve yangına doğru bir şekilde müdahale etmek için bu konuda bilgi sahibi olmak oldukça önemlidir.

Avrupa Birliği Normlarına göre yangın sınıfları EN 2 şeklinde ifade edilmektedir. Avrupa standartlarını kabul etmiş olan ülkemizde ise; TS EN 2 ve TS EN 2/A1 olarak tarif edilmektedir.

A Sınıfı Yangınlar

Katı madde yangılarıdır. Odun ve kömür gibi maddeler örnek verilebilir. Bu maddeler yanma sonucu karlaşır ve son olarak küle dönerler.

A sınıfı yangınların söndürülmesinde; su, köpük, Kuru Kimyevi Toz (KKT), CO₂, Halon gazı gibi maddeler kullanılmaktadır.

B Sınıfı Yangınlar

Bu sınıftaki yanıcı maddeler, yanabilen sıvılardır. Bu sıvılar ise su ile karışıp karışmamalarına göre 2’ye ayrılırlar:

• Benzin, benzol, mazot, fuel- oil, madeni yağlar.
• Vernik boya, tiner, alkol, parafin, aseton, asfalt, tutkal vb.

Söndürme yöntemi ise; boğma (maddenin oksijen ile temasının kesilmesi) ve soğutmadır.

B Sınıfı Yangınların söndürülmesinde Kuru Kimyevi Toz, CO₂, Köpük kullanılabilir.

C Sınıfı Yangınlar

Yanması mümkün olan bazı gazların yanması sonucu ortaya çıkan yangınlardır.

Örnek olarak; hava gazı, hidrojen, LPG, doğal ve üretilmiş gazlar verilebilir.

Söndürme yöntemi ise; Kuru Kimyevi Toz, halon 1301, halon 1211 ve yangının kaynağının kesilmesidir.

D Sınıfı Yangınlar

Yanabilen metallerin ve alaşımların (magnezyum, lityum vb.) yanması sonucu meydana gelen yangın türüdür. En etkili söndürme yöntemi ise, trimotoksinboroksindir. Trimotoksinboroksinin bulunmadığı durumlarda kumda aynı ilevi görerek yangının sönmesine yardımcı olacaktır. Özel kuru kimyevi tozlarda bu tür yangınların söndürülmesinde etkilidir.

Normal kuru kimyevi toz söndürücüleri “ABC extinguisher” olarak bilinir. Bu söndürücüler, A, B ve C yangın çeşitlerini söndürmede de kullanılmaktadır. Bu yöntem boğma yöntemiyle yangının sönmesine yardımcı olur.

F Tipi Yangınlar

Hayvansal ve bitkisel içerikli yemeklik yağların sonucunda meydana gelen yangınlardır. EN 3-7:2004+A1 standardında tanımlanmıştır. F tipi yangınlar söndürülmesi en zor olan yangınlardır. Bu yangın sınıflarında yakıtın tümünün sıcak olması yangının temel sebebidir.

Uluslararası standartlara göre yemeklik yağın tutuşması 360 derecedir. Bilinen söndürme yöntemleri ile F tipi yangınları söndürmek inanılmaz zordur. F tipi yangınlarını söndürmenin yolu Potasyum karbonat asetat içerikli kimyasal sıvıların kullanılmasıdır. Sabunlaşma tekniği ile yangın söndürülür.

ACİL DURUM PLANLARI, EĞİTİMİ ve TATBİKATLAR

Acil Durum Planlarının oluşturulmasından sonra, işyerinin yatkın olduğu yangın sınıflarını ve tüm çalışanları kapsayacak şekilde bilgilendirme eğitimlerinin yapılması önemlidir.

Yine bu planlar çerçevesinde oluşturulması gereken;

• Arama
• Söndürme
• Kurtarma
• İlk yardım Ekiplerinin spesifik eğitimleri de ayrıca verilmelidir.

Yangınla Mücadele Eğitimleri, yangının önlenmesine yönelik öncelikli içeriğe sahip olmalıdır. Yine de meydana gelebilecek yangınlarda, yangın kaynağının öncelikli olarak kesilmesi (örneğin gaz vanasının kapatılması, yanan kısmın mümkünse genişlemeden ana kütleden ayrılması vb.) gibi eğitimler tüm çalışanlara verilmelidir.

İşyerlerinde Yangın Söndürme Cihazlarının (YSC) konumlarını ve acil çıkış yönlerini gösteren vaziyet planları, çalışanlar tarafından kolaylıkla görülebilecek yerlere asılmalı, YSC’ler ayrıca bilgi levhalarıyla işaretlenmelidir.

BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK ile, işyerlerinde yılda en az bir kere acil durum tatbikatı yapılması zorunlu hale getirilmiştir.

Tatbikat konusunda önceliğin yangına verilmesi durumunda, bölgedeki itfaiye birimlerinden, özel eğitmenlerden destek alınabileceği gibi, işyerinde görevli iş güvenliği uzmanı da tatbikatın senaryosu,  gerçekleştirilmesi, raporlanması ve kayıt altına alınması konularında yetkilidir.

Yangının meydana geldiği işyerinde bulunan mevcut yangın söndürme cihazları, yangının ortaya çıkmasından sonraki ilk dakikalarda etkili olarak kullanıldıklarında fonksiyonellerdir. Yangına mevcut YSC’ler ile müdahale edilirken, itfaiyeden profesyonel destek istemek ihmal edilmemesi gereken öncelikli ve önemli bir kuraldır.

Bu nedenle, işyerlerinde oluşturulan Acil durum Ekiplerinden bir kişinin sadece, profesyonel destek isteme konusunda görevlendirilmesi önemlidir.

Bir işyerinde Yangın Sınıfları ve Yangınla Mücadele Bilincinin yüksek olması, potansiyel ölüm, yaralanma, maddi kayıplar gibi olumsuzlukların en aza indirilmesi bakımından oldukça önemlidir.

İşyerlerindeki vakalar, yangın sınıflarından bağımsız olarak, çalışma ortamı ve insan hayatı için yıkıcı olabileceği gibi, genişlemesi durumunda çevre ve ekolojik denge üzerinde de aynı yıkıcı etkiyi göstermeye adaydır.