Basınçlı kaplar, iç basıncı 0.5 bar’dan büyük olan belirli ölçü ve sac kalınlıklarında üretilmiş olan makine ekipmanlarıdır.

Öyle ki Basınçlandırılmış kaplar ve iş güvenliği kullanım ve potansiyel riskleri sebebiyle iç içe bulundurulması gereken kavramlardır.

Basınçlandırılmış kaplar:

• Kazanlar
• Kompresörler
• Gaz tankları
• Sıvılaştırılmış petrol gazı tankları ve tüpleri
• Asetilen tankları ve tüpleri
• Buhar ve sıcak su kapları
• Basınçlı asit tankları
• İçinde zehirli ve zararlı gazların bulunduğu bazı kaplar olarak listelenebilirler.

Basınçlı kaplar, genellikle endüstriyel alanlarda kullanılırlar. Ancak hastane, okul ve apartmanların zemin katlarında da rastlanır. Ne yazık ki bu kaplar kullanılırken gerekli emniyet tedbirleri alınmadığı takdirde patlamaya, parça fırlamasına, zararlı gaz ve sıvıların yayılmasına neden olabilmektedir. Büyük yangınlara, can ve mal kayıplarına neden olacak kadar büyük hasarlar yaratırlar.

Basınçlandırılmış Kapların Kullanım Alanları

Basınçlandırılmış kaplar ağırlıklı olarak;

• Nükleer tesisler,
• Enerji santralleri,
• Petrol rafineleri,
• Endüstriyel gazların dağıtım ve depolamalarında,
• Kimya sanayiinde,
• Fabrikalar,
• Bakım ve Onarım işlerinde kullanılmaktadırlar.

Basınçlı Kaplardan Dolayı Meydana Gelebilecek Tehlikeler

Basınçlandırılmış kaplar kullanım amaçları ve fiziksel özellikleri nedeni ile bazı tehlikeleri barındırırlar. Basınçlı kaplardan dolayı meydana gelebilecek tehlikeler şu şekilde sıralanabilir:

• Basınçlandırılmış kaplar patlayabilirler.
• Parçaların fırlamasına neden olabilirler.
• İçindeki gaz ortama yayılıp patlayabilir.
• Yapılan faaliyetler sonucu serbest kalan bazı gazlar, alev alabilir, parlayabilir, patlayabilir.
• Zararlı ve zehirli gazların ortama yayılabilir.
• Zararlı sıvıların sıçrayabilir.
• Büyük yangın ve felaketlere yol açabilirler. 

Basınçlı Kapların Tehlikelerinden Korunma Yöntemleri

Hayatımızın birçok noktasında kullandığımız Basınçlandırılmış kapları kullanırken alınması gereken önlemler vardır. Büyük tehlikeler oluşmadan önce alınan tedbirler güvenliğimizi sağlarlar. Basınçlı kapların kullanımında şu önlemler alınabilir: 

• Patlamalara karşı yeterince dayanıklı yerlerde bulundurmak gerekir.
• Mümkünse diğer ekipmanlardan oldukça uzakta konumlandırılmalıdırlar.
• Uygun emniyet donanımı olmalıdır.
• Herhangi bir gaz kaçağına uygun bir havalandırma.
• Periyodik kontrol ve deneylerinin zamanında yapılması gerekir. Ayrıca ömrünü tamamlamış kabın devreden çıkarılması en doğrusudur.
• Uygun bir şekilde yere sabitlenmelidirler.
• Kullanma talimatları, güvenlik talimatları ve uyarı levhaları kolay görünebilir yerlere konulmalıdır.
• Yalnızca bu konu hakkındaki uzman kişiler tarafından kullanılmaları gerekir.

Mevzuatımızda basınçlı kapların depolanması, taşınması ve kullanılması ile ilgili direktifler yönetmeliklerle belirlenmiştir.

Öncelikle gaz içerikli basınçlı kaplar, içeriklerine göre ayrı ayrı gruplanmalı, patlayıcı-yanıcı gaz tüpleri ile oksijen gibi yakıcı gazlar bir arada depolanmamalıdır.

Basınçlı tüplerin depolanması sırasında boş ve dolu tüpler de ayrı olarak konumlandırılmalı, her demetin üzerine içeriği ve doluluk-boşluk bilgilerini içeren bilgilendirme levhaları konulmalıdır.

Depolama alanları mutlaka havalandırma sistemi olan, farklı gaz silindirlerinin yanmaz duvarlarla ayrıldığı ortamlar olmalıdır. 

Seyyar basınçlı kaplar, her zaman dik durumda taşınmalı, depolanmalı ve kullanılmalıdır.

Basınçlı kaplar ile ilgili en önemli konulardan biri de bu kapların periyodik kontrolleridir. Hem basınçlı kapların hem de bağlantıda kullanılan, hortum, rekor, cıvata vb. bileşenlerin yılda en az bir kere periyodik kontrolden geçirilerek kullanıma uygunlukları raporlanmalıdır. Bu denetimlerin, yetkilendirilmiş bağımsız ve tarafsız firmalar tarafından yapılması uygundur.

Konu ile ilgili olarak İŞ EKİPMANLARININ PERİYODİK KONTROLLERİ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.