HİPERAKUZİ NEDİR?

Hiperakuzi odyolojik literatürde sıkça karşılaşılan bir terim.

Bireylerin sosyal, psikolojik, akademik ve ekonomik yaşantılarını olumsuz etkileyerek yaşam kalitesini azaltabilen bir durum olarak karşımıza çıkıyor.

Uzmanlar hiperakuzinin baş ağrısı, denge bozuklukları, koku ve ışık hassasiyeti gibi çeşitli sorunlara sebep olabileceğini ve hastaların kendi seslerinden bile rahatsızlık duyabileceğini belirtiyor. Peki hiperakuzi nedir? Bu yazımızda Hiperakuzi nedir, Hiperakuzi sınıflamasını, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini ele alacağız.

Hiperakuzi Nedir?

Hiperakuzi genellikle zararsız kabul edilen seslerin aşırı yüksek ve dayanılmaz algılandığı bir işitme bozukluğudur ve yaygın olarak görülmektedir. Hiperakuzi ligerofobi ve sonofobi olarak da adlandırılır ve bazı durumlarda kişinin kendi sesinden korkmasına neden olabilir. Aslında bu durum nadiren meydana gelmektedir. Migren hastalarında sese karşı aşırı duyarlılık şeklinde de ortaya çıkabilen hiperakuzi bazen akustikofobi olarak da karşımıza çıkıyor.

Hiperakuzi farklı şekillerde tanımlanabilir. Normalde rahatsızlık vermeyen seslerden rahatsızlık duyma; çevresel seslere karşı aşırı hassasiyet, sese karşı aşırı duyarlılık ve günlük seslere tahammül edememe. Özetle hiperakuzi seslere karşı düşük tolerans durumu ifade eder.

Hiperakuzi olan kişiler çoğu insanın rahatsız olmadığı ses düzeylerinden rahatsızlık duyar. Sesleri normalden daha yüksek, rahatsız edici, acıtıcı, ağrılı ve korkunç olarak algılayabilir. Ani ve yüksek frekanslı sesler genellikle bu kişiler için sorun teşkil eder. Hiperakuzi kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Örneğin araba kullanırken, evi temizlerken veya restoranlardaki çatal-bıçak sesleri gibi yüksek sesli ortamlarda kişi zorlanabilir. Hiperakuzi olan bazı kişilerde aynı zamanda tinnitus, yani kulak çınlaması da görülebilir.

Hiperakuzi Belirtileri Nelerdir?

Hiperakuzi ani bir başlangıç gösterebilir ya da zamanla kademeli olarak ortaya çıkabilir. Bu durum kişilerde sesin yüksekliği, rahatsızlık hissi, korku ve ağrı gibi çeşitli tepkilere yol açabiliyor. Tinnitus ile birlikte görülen hiperakuz, kişinin yaşamını büyük ölçüde etkiler.

Misofoni yani Seçici Ses Hassasiyeti Sendromu ise bireylerin belirli ses türlerine karşı güçlü duygusal tepkiler göstermesi durumudur.

Fonofobi ise yüksek seslere karşı yaşanan korku temelli duygusal tepkiyi ifade ediyor. Fonofobinin hem genel popülasyonda hem de tinnitus popülasyonunda ne kadar yaygın olduğu bilinmemekte. Tinnitus ve hiperakuzi bağımsız olarak ya da bir arada bulunabilir. Hiperakuzi durumunda, ses seviyesi yüksek olmasa bile, kişinin seslere karşı toleransı azalır ve sürekli bir rahatsızlık hissi yaşanır.

Hiperakuzili bireyler kulaklarını kapatarak ya da gürültüden uzak durarak seslerden kaçınmaya çalışırlar. Sesten korkar ve gürültülü ortamlardan sakınırlar. Kendilerini öfkeli, gergin, huzursuz veya endişeli hissedebilirler. Bazıları için bu durum son derece acı verici olabilir. Okul veya iş gibi dikkat ve konsantrasyon gerektiren ortamlardan uzak durmayı tercih edebilirler. Sosyal hayattan ve sosyal etkinliklerden kendilerini geri çekerler. Yaşanan bu durum kişinin acı çekmesine neden olacak kadar zorlayıcı olabilir. Bazen durumları çıkmaza girdiğinde ailelerinden ve çocuklarından uzaklaşarak kendilerini izole edebilirler. Hiperakuzisi olan bir kişinin durumunu değerlendirmek için anketler ve işitme testleri yapılması gereklidir.

Hiperakuzi Nasıl Tedavi Edilir?

Hiperakuzi kendi başına bir hastalık değildir ve çeşitli tiplerde ve nedenlerle ortaya çıkabilir. Hastaların seslere verdiği tepkileri dikkate alarak odyolojik danışmanlık, müzik terapisi, sürekli düşük seviyeli geniş bant gürültüye maruz bırakma, kısmi maskeleme gibi çeşitli yöntemlerle izlenmesi ve tedavi edilmesi mümkündür.

Bilişsel davranışçı terapi hiperakuzi tedavisinde kullanılan en etkili yöntemlerden bir tanesi. Bu terapinin amacı kişinin rahatsızlık duyduğu ses seviyesini yükselterek normal seviyelere getirmek. Araştırmalar rahatsız edici ses seviyesinin yükseltilmesiyle birlikte hiperakuzinin şiddetinde azalma gözlendiğini ortaya koymakta.

Hiperakuzi Sınıflamaları Neler?

Tyler, hiperakuzi durumunu, sesin birey üzerindeki etkisine göre kategorize etmektedir. Bu kategorizasyon, tanı ve tedavi sürecinde yardımcı olur.

1. Gürlük Hiperakuzisi (Loudness Hyperacusis)

Bu durumda normal işiten kişilerin rahatlıkla tolere ettiği ses seviyeleri hiperakuzili bireyler tarafından aşırı yüksek ve rahatsız edici olarak algılanmaktadır. Bu kişiler orta düzeydeki sesleri bile fazlasıyla yüksek bulabilirler.

2. Rahatsızlık/Sıkıntı Hiperakuzisi (Annoyance Hyperacusis)

Seslerin her zaman yüksek algılanmadığı ancak belirli seslere karşı olumsuz duygusal ve davranışsal tepkilerin olduğu bir durumdur. Mizofoni bu kategori altında değerlendirilir ve belirli seslere karşı aşırı duygusal tepkileri ifade eder. Örneğin nefes alma, sakız çiğneme, kapı sesi gibi ritmik ve düşük şiddetli sesler bu kişiler için rahatsız edici olabilir.

3. Korku Hiperakuzisi (Fear Hyperacusis)

Bireyler belirli seslere karşı korku hisseder ve sesin olduğu ortamdan kaçma eğilimi gösterirler. Fonofobi bu kategoriye dahildir ve yüksek seslere karşı yaşanan korkuyu tanımlar. Korku bireylerin sosyal yaşamlarını kısıtlamalarına neden olabilir.

4. Ağrı Hiperakuzisi (Pain Hyperacusis)

Bazı seslere karşı ağrı ve acı hissi yaşayan bireylerdir. Normal işitmeye sahip kişiler genellikle 120 - 140 dB SPL üzerindeki seslerde ağrı hissederken, ağrı hiperakuzisi olan hastalar için bu eşik çok daha düşük seviyelerde olabilir.