İŞYERLERİNDE MOBBING

Türk Dil Kurumu tarafından "İşyerlerinde, diğer çalışan(lar)a uygulanan "psikolojik şiddet" veya "psikolojik taciz" olarak tanımlanan mobbing, iş hayatında giderek daha sık duyulmaya başlanan bir terim.

Bu nedenle, somut delillerden çok, aynı ortamı paylaşanların tanıklığı ile belirlenebilecek bir durumdur.

Çoğunlukla sıradan ve basit sebeplere dayanan mobbing, genel olarak yıldırma, şiddet ve baskı şeklinde ortaya çıkar. Mobbinge uğrayan kişiden çok, uygulayan kişinin güçsüzlüğü, korkaklığı veya yetersizliği ile ilgilidir.

İşyerlerinde Mobbing Nasıl Fark Edilir?

Eğer işyerinde aşağıdaki uygulamaların bir veya birkaç tanesi söz konusu ise, o ortamda psikolojik tacizden bahsetmek mümkündür:

1. Çalışanla ilgili bilgiler kendisinden saklanıyorsa,
2. Yetkileri azaltılıyor ya da kullanılmasına izin verilmiyorsa,
3. Çalışanda bir güvensizlik hissi oluşturuluyorsa,
4. Küçük hatalar, çok büyük sorunlar gibi lanse ediliyorsa,
5. İşyerinde gruplaşmalar varsa ve çalışanın bu gruplara katılmasına direnç gösteriliyorsa,
6. Yıldıran, usandıran politikalar süreklilik gösteriyorsa,
7. Zor işlerin, çok kısa sürede bitirilmesi yani "imkânsız" talep ediliyorsa, üst yönetim tarafından uygulanan mobbingten bahsetmek gerekir.

Ters Mobbing Nedir?

Buraya kadar, üst yönetimin, alttaki kadrolara uygulayabileceği mobbingten bahsettik. İşyerlerinde psikolojik taciz kavramının bir de aşağıdan yukarıya doğru işleyen bir türü vardır ki; "ters mobbing" olarak tanımlamak uygun olacaktır.

Bu durumda, çalışan veya çalışanlar üst yöneticileri hakkında bazı iddiaları işyerinde yaymaya, onu etkisiz, değersiz veya yetersiz göstermeye çalışırlar. Bu memnun olmadıkları bir yöneticiyi istifaya zorlamaya yönelik bir davranıştır.

Psikolojik Taciz Neden Yapılır?

Birçok araştırma göstermiştir ki; mobbing uygulayan kişiler gerçekte kendisini yetersiz gören, rekabete girdiğinde kaybedeceğini düşünen özgüven eksikliği yaşayan veya aşırı kontrolcü insanlardır.

Bu nedenlerle işyerlerinde psikolojik taciz;

• İşyerinde yükselme (terfi) arzusu,
• Çalışanı kendisine rakip görme,
• Vazgeçilmez olma isteği gibi gayet basit nedenlerle ortaya çıkıyor.

Yine yapılan araştırmalara göre psikolojik taciz uygulamalarının daha çok kişinin kendi hemcinslerinden geldiği de ispatlanmış bir gerçektir.

Kendi hemcinslerine psikolojik taciz uygulama konusunda kadınların, erkeklere oranla çok daha agresif olduklarını gözlemlemek mümkündür. Bu durumun açıklamasını "kraliçe arı sendromu" ile yapmak mümkündür.

"Kraliçe Arı Sendromu" Nedir?

Özellikle ülkemizde, kadın çalışanların erkeklerle rekabet etmesi gerçekten zor ve zorlu bir iştir. Herhangi bir işte yönetici pozisyonuna ulaşabilmek için bir kadının, bir erkeğe göre en az 3-4 kat fazla efor sarf etmesi gerekir ki, yine de istediği sonuca ulaşması pek kolay olmayacaktır.

Bu toplumsal şartlarda yönetici pozisyonu elde eden kadın, "her kovanda bir kraliçe arı olur" kuralına göre, bazen bilinçli, bazen de bilinçsiz bir şekilde altında çalışan kadınlara daha baskıcı ve kontrolcü bir davranış sergileyebilir. Bu duruma, kraliçe arı sendromu denmektedir.

Mobbing Raporu Nasıl Alınır?

İşyerlerinde psikolojik tacize maruz kalan kişiler mobbing davası açmadan önce veya bu konuda yetkili makamlara şikayette bulunmadan önce psikolojik taciz raporu nasıl alınır konusunda araştırma yapmaktadır. Yargılama aşamasında bu durumun tespiti açısından mobbinge maruz kalan çalışanın mahkeme Adli Tıp Kurumuna veya konusunda uzman bilirkişi psikologlara sevki yapılarak psikolojik tacizin gerçekleşip gerçekleşmediği konusunda rapor alabilmektedirler. Ayrıca mobbing davasından önce çalışanın herhangi bir psikolojik tedavi görmesi halinde bu hasta evrakları delil olarak kabul edilebilmektedir.

Mobbing Sayılan Haller

İşyerinde aşağıdaki durumlardan biri veya birkaçı yaşanıyorsa, mobbingten bahsetmek mümkündür:

• Çalışanın işyerinde yalnızlaştırılması
• İşini yapmasının zorlaştırılması veya engellenmesi
• Yok sayılması
• Alay edilmesi
• Statüsünün küçümsenmesi
• Yaptığı işin aşağılanması
• İşle ilgili olağandışı taleplerde bulunulması
• İşi, statüsü vb. konularda tehdit edilmesi
• Görev tanımının dışındaki işleri yapmaya zorlanması
• Dedikodusunun yapılması
• Cinsel tacize uğraması
• Sürekli eleştirilmesi ve suçlanması
• Çalışma şevkinin kırılmaya çalışılması

Mobbing ve Hukuki Süreç

İşyerlerinde psikolojik taciz, işletildiğinde hukuki süreçte ispatı zor bir olaydır ve somut delillerden çok, aynı ortamı paylaşanların tanıklığı ile belirlenebilecek bir durumdur.

Somut veya yazılı-kayıtlı deliller sağlamak, psikolojik taciz için hemen hemen hiç mümkün olmayacak, psikolojik tacize maruz kaldığını iddia eden kişinin "psikolojisi" ve "hissettikleri" ile dava yönü belirlenecektir.

Aynı işyerinde çalışan ve olaylara tanıklık edenlerinde, iş kaybetme korkuları nedeniyle dava süreçlerinde resmi tanık statüsünde ifade vermeleri zor bir ihtimaldir.

İşyerlerinde psikolojik tacize maruz kaldığını iddia edenler, yakın çevrelerinde bile "sen öyle sanmışsındır, yanlış anlamışsındır, sana öyle gelmiştir" gibi yumuşatıcı yorumları dinlemek zorunda kalacak ve hatta belki de kendisini suçlu hissedecek bir süreç yaşayacaktır.

Hukuki süreç boyunca, hakimin dikkate alacağı konulardan biri de, mobbingin sistematik bir şekilde devam edip etmediğidir.

Günümüzde İş Mahkemelerinde mobbing davalarının sayıları giderek artıyor ve yakın gelecekte, yüksek yargıda işyerlerinde psikolojik taciz ile ilgili oluşacak içtihatlar, takip eden davaların çözümünü kolaylaştırıp süreci kısaltacaktır. Psikolojik taciz, hukuki anlamda mutlaka takip edilmesi ve üzerine gidilmesi gereken uygunsuz bir uygulamadır ve maruz kalanların cesareti ile istenilen sonuca ulaşılması mümkün olacaktır.