PROSES GÜVENLİĞİ

Proses güvenliği, bir çok sanayi dalında yaşanan yangın, patlama, kimyasal madde yayılması gibi olayları önlemek amacıyla uygulanan süreçlerin bütününe verilen isimdir.

Proses (Süreç) güvenliği ile can ve mal kayıpları ile çevre tahribatının önüne geçilmesi mümkündür.

Temel olarak hem süreç güvenliği hem de iş güvenliği kazaları önleme üzerine var olmuş kavramlardır ancak aralarında çok belirgin farklar bulunur.

Proses Güvenliğinin Önemi

Dünya’da her yıl yaklaşık 400 milyon ton kimyasal madde üretilmektedir. Bu kimyasal maddeler her endüstri kolunda kullanılmaktadır. OSHA’nın (Occupational Safety and Health Administration) tehlikeli ve yanıcı maddeler listesinde 139 kimyasal sınıf mevcuttur.

Bu kimyasal maddelerin kullanıldığı veya üretildiği her türlü proses, büyük felaketlere yol açabilir.

Tarihte bu tür büyük kazalar ve çevresel felaketlere çok sayıda örnek gösterebiliriz. Örneğin; Bhopal, Çernobil, Seveso ve Deepwater Horizon petrol platformu kazaları, 1999 Marmara Depremi’nden sonra çıkan rafineri yangınları ve son olarak 4 Ağustos 2020’de meydana gelen Beyrut patlaması gibi birçok örnek sayabiliriz.

Tüm bu kazalar, kaza anında ve sonrasında çok sayıda insanın ölümüne ve ciddi şekilde zarar görmesine neden olduğu gibi etkileri uzun yıllar silinmeyecek çevre felaketlerine de neden olmuşlardır.

Seveso kazası 1976 yılında İtalya’nın Seveso kasabasında meydana gelen endüstriyel kazadır. Bu kaza sonrasında binlerce kişi zarar görmüş, on binlerce hayvan telef olmuş ve çok büyük tarım arazileri kullanılamaz duruma gelmiştir.

Bu kaza sonrasında büyük felaketleri önlemek amacıyla Seveso direktifi hazırlanmıştır. Günümüzde Seveso 3 olarak 3. versiyonu kullanılır.

İş Güvenliği İle Proses Güvenliği Arasındaki Farklar

Süreç güvenliği, daha düşük sıklıkta gerçekleşen ancak şiddeti büyük kazaları ele alır. İş güvenliği ise daha yüksek sıklıkta ancak daha düşük şiddetteki kazaları ele alır. Elbette ölümlü bir iş kazasının şiddeti fazladır ancak proses güvenliği patlama gibi toplu ölüm ve ağır çevresel hasarlara yol açabilecek süreçlerle ilgilidir.

Süreç güvenliği hem çalışanları hem de diğer insanları korur, iş güvenliği ise çalışanları korur. Proses güvenliği , kazaların sonuçlarını kişisel, çevresel ve ekonomik olarak göz önünde tutar; iş güvenliği ise genel olarak kişisel seviyede kalır.

Süreç güvenliği kazaları önlemek için sistemlerin değişimine odaklanır; iş güvenliği ise bireylerin davranış değişikliğine ağırlık verir. Bu nedenle proses güvenliği pahalı ve karmaşık iken iş güvenliği uygulamaları daha basit ve daha ekonomiktir.

Tüm bu farkların yanında bir çok olay hem proses güvenliği hem de iş güvenliği ile ele alınabilir ve ikisi de son derece önemlidir.

Proses Güvenliği Nasıl Sağlanır

Süreç güvenliği son derece detaylı bir planlama ve sistemli çalışma gerektiren bir süreçtir. Birçok alt yöntemden oluşur.

Proses Güvenliği için Seveso direktifi ve Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik referans alınmalıdır.

Proses güvenliğinin alt metodolojileri kısaca şunları içermektedir:

• Hazop Risk Değerlendirme
• LOPA – Koruma Katmanları Analizi
• Kök Neden Analizi
• Olay Ağacı Analizi (Event tree analysis)
• Hata Ağacı Analizi
• Fonksiyonel Güvenlik

Büyük kazaları önlemek ve proses güvenliği sağlamak için güvenlik yönetim sistemi kurulmalıdır.

Güvenlik yönetim sistemi unsurları;

• Tehlikeli Madde Bilgileri
• İşletim Kontrolü
• Güvenilirlik
• Güvenli Bakım
• Büyük Kaza Senaryoları

gibi kavramlardan oluşur.

Her işletme, depoladığı ve kullandığı tehlikeli maddelerin niteliklerini ve tehlikelerini belirlemelidir. Ayrıca bu maddelerin miktarları da kamu kurumlarına düzenli olarak bildirilmelidir. Kimyasal maruziyet riskleri değerlendirilmelidir.

İşletim kontrolü sağlamak için kantitatif risk değerlendirmesi yapılarak proses içindeki güvenlik sistemleri değerlendirilmelidir.

Proses güvenliği için mutlaka güvenilirliği yüksek sistemler kullanılmalıdır. Bir ekipmanın öngörülen süre zarfında ve şartlar altında, öngörülen fonksiyonunu yerine getirebilmesi olarak tanımlanır.

Fonksiyonel güvenlik ise proses güvenliğinin düşük hata oranına sahip, tahmin edilebilir ve güvenilirliği sertifikalandırılmış bağımsız çalışan tipte ekipmanlarla sağlanmasıdır.

Proses güvenliğinin sürekli sağlanması için bakım çok önemlidir. Bakım faaliyetlerinin güvenli yapılması gerekir. Ancak sadece bakım yapmanın ekipmanı daha güvenli veya güvenilir hale getirmediğini unutmamak gerekir.