SICAK HAVALARDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

Küresel iklim değişikliğiyle birlikte yüksek sıcaklık rekorları kırılmaya devam ediyor.

Bu durum, İşçi Sağlığı açısından önemli riskleri beraberinde getirir ve çalışanlarla birlikte işverenleri de daha dikkatli ve tedbirli olmaya yönlendirir. Bu yazımızda, sıcak hava koşullarının İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği açısından doğurduğu riskleri, çalışanların ve işverenlerin alması gereken önlemleri, sıcaklık kaynaklı iş kazalarında yapılması gerekenleri ve ilgili mevzuatı ele alacağız.

Sıcak Havanın Doğurduğu Riskler Nelerdir?

Sıcak hava şartlarında çalışmak, çalışan sağlığı açısından çeşitli riskler taşır ve çalışanların sağlığını olumsuz etkileyebilir. Öncelikle, yüksek sıcaklıklar vücut ısısının artmasına ve sıvı dengesinin bozulmasına yol açar. Terleme ile birlikte sıvı kaybı riski artar ve özellikle yoğun fiziksel aktivite gerektiren işlerde çalışanlar sıcaklık kaynaklı hastalıklara daha açık hale gelirler. Ayrıca, sıcak havada çalışmak solunum zorluğuna ve nefes alma problemlerine neden olabilir. Özellikle nemli ortamlarda çalışanlarda bu riskin daha da arttığı gözlemlenmektedir. Bu durum, özellikle kalp-damar hastalıkları olan kişilerde riski artırabilir ve uzun süreli güneşe maruz kalma güneş yanığına ve cilt problemlerine yol açabilir.

Sıcak havalarda çalışırken, özellikle çalışanların özel durumları da göz önünde bulundurulmalıdır. Hamile veya emziren kadın çalışanlar, sıcaktan etkilenebilecek hastalığı veya hipertansiyon, diabey vb. kronik hastalığı bulunan çalışanlar ve fiziksel durumu sıcakta çalışmaya elverişli olmayan çalışanlar sıcak havalarda ya çalıştırılmamalı ya da çalışma süreleri azaltılmalıdır.

Ayrıca sıcak hava, çalışanların performansını düşürebilir ve dikkat dağınıklığı, halsizlik ve baş ağrıları gibi semptomlara neden olarak iş kazalarının oluşma riskini artırabilir. Bazı işlerde sürekli sıcak ortamlarda çalışmak, uzun dönemde meslek hastalıklarına yol açabilir ve çalışanların sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir.

Kapalı ortamlarda çalışırken, termal konforu artırmak için klima kullanılabilir. Ancak, klima kaynaklı risklere de dikkat edilmelidir. Klima bakımı ve temizliği düzenli olarak yapılmadığı takdirde, klima kaynaklı bakteriler hastalıklara neden olabilir. Ayrıca, klima havası doğrudan çalışanlara temas ediyorsa bu durum da çeşitli rahatsızlıklara sebep olabilir. Bu nedenle, klima kullanımıyla ilgili uygun önlemlerin alınması önemlidir.

Sıcak Havalarda Alınacak Önlemler

Sıcak havalarda çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak için alınacak önlemler hayati öneme sahiptir. İşte bazı öneriler:

1. Sık Sık Su İçmek ve Sıvı Tüketimi: Çalışanlar, sıcak havalarda sık sık su içmeye teşvik edilmeli ve gün boyunca yeterli miktarda sıvı tüketmelidir. Sıvı kaybını telafi etmek için su, meyve suları veya spor içecekleri tercih edilebilir. İçilen suyun çok soğuk olmaması gerekir.

2. Serin ve Gölgeli Alanlarda Çalışma: Mümkün olduğunca serin ve gölgeli alanlarda çalışmaya özen gösterilmelidir. Açık havada çalışanlar, gölge altında çalışmalı veya uygun bir gölgelik kurulmalıdır.

3. Hafif ve Hava Geçiren Giysiler Giymek: Hafif ve hava geçiren kıyafetler giymek, vücut ısısının dengede tutulmasına yardımcı olur. Ayrıca, güneş koruyucu şapkalar ve gözlükler kullanmak da önemli bir tedbirdir.

4. Düzenli Dinlenme ve Serinleme: Aşırı sıcak ortamlarda çalışırken düzenli aralıklarla dinlenme ve serinleme fırsatı bulunmalıdır. Dinlenme sırasında gölgede dinlenmek ve serin bir ortamda bulunmak önemlidir.

5. İklimlendirme ve Havalandırma: İşverenler, iş yerlerindeki sıcaklık düzeyini düzenli olarak izlemeli ve uygun iklimlendirme sağlamalıdır. Doğal havalandırma öncelikli olmalı, ancak yeterli olmadığı durumlarda klima kullanılabilir. Klima bakımı ve temizliği düzenli olarak yapılmalı ve klimanın doğrudan çalışanlara teması önlenmelidir.

6. Koruyucu Donanım: Açık havada çalışanlara gerekli koruyucu donanım sağlanmalıdır. Bu, uygun giysiler, güneş kremi ve başka koruyucu ekipmanları içerebilir.

7. İş Geçici Olarak Tatil Edilmeli: Sağlık tehlikesi doğuracak kadar yüksek sıcaklıkta çalışma koşulları söz konusuysa, iş geçici olarak tatil edilmelidir.

8. Ara Dinlenme Sürelerinin Düzenlenmesi: Özellikle güneşin en tepede olduğu saat 11:00 ve 14:00 arasındaki çalışmalar sınırlandırılmalı, gerekirse öğle taili bu saatler arasını kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmelidir.
9. Doğru Beslenme: Öğle yemekleri düzenli olmalı, mideyi yormayacak hafif ve lif bakımından zengin menüler tercih edilmelidir. Aşırı yağlı yemekler riski daha da arttıracaktır.
10. İdrar Rengi Kontrolü: Tuvaletlerde bulundurulacak "İdrar Renk Skalası" kişinin günlük aldığı sıvı miktarının yeterli olup olmadığı konusunda bildilendirici ve yönlendirici olabilir. Sadece yaz aylarında değil, sürekli bir şekilde idrar renk skalası kullanımına dikkat çekilmelidir.

Bu önlemlere uyulmaması durumunda, işçiler çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilir ve işverenler sorumluluk altında kalabilirler. İşverenler ve çalışanlar iş birliği içinde bu önlemleri almalıdır.

Sıcağa Bağlı İş Kazası Durumunda

Sıcaklık nedeniyle bir iş kazası meydana gelirse, ilk adım olarak hemen uygun şekilde ilk yardım sağlanmalı ve işverene derhal bildirilmelidir. Eğer kazada ciddi yaralanmalar veya sağlık sorunları meydana gelmişse, çalışanlar en yakın sağlık kuruluşuna yönlendirilmeli ve iş sağlığı ve güvenliği birimi ile iletişime geçilmelidir. Aynı zamanda, iş kazası Sosyal Güvenlik Kurumu'na da bildirilmeli ve iş kazası raporu düzenlenmelidir.

İşveren, iş kazasının nedenlerini araştırmalı ve benzer durumların tekrarlanmaması için gerekli iş güvenliği tedbirlerini gözden geçirmelidir. Bu, çalışma koşullarını iyileştirmek, ekipmanı güncellemek veya çalışanlara ek eğitim vermek gibi çeşitli önlemleri içerebilir. İşverenin iş kazasının nedenlerini ve alınması gereken önlemleri dikkatle değerlendirmesi önemlidir, böylece gelecekte benzer kazaların önlenmesine yardımcı olabilir.

İlgili Mevzuat ve Yasal Düzenlemeler Nelerdir?

Türkiye'de sıcak havalarda çalışma ile ilgili mevzuat ve yasal düzenlemeler, işçi sağlığını ve güvenliğini korumayı amaçlar. Mevsimsel olaylar doğa olayları olarak kabul edilir, bu nedenle yüksek sıcaklıklar mücbir sebep olarak değerlendirilmez. Ancak, normalin dışında gerçekleşen doğa olayları doğal afet kapsamında ele alınabilir. Yüksek sıcaklıklarda çalışma zorunlu hale geldiğinde, işveren gerekli önlemleri almalı ve çalışanlara kişisel koruyucu donanım sağlamalıdır.

İşverenlerin sorumlulukları arasında, çalışanların termal konforunu sağlamak bulunmaktadır. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği açısından karşılaşabilecekleri riskler en aza indirilmelidir. İşverenler, yüksek sıcaklıklarda çalışmayı durdurabilir ve daha sonra bu süreyi telafi çalışması olarak talep edebilir. Çalışma saatleri değiştirilebilir, kısaltılabilir veya daha serin saatlere kaydırılabilir. Yeni çalışma saatleri belirlenirken, çalışanların biyolojik saatleri ve kanunlar göz önünde bulundurulmalıdır. Sıcak havalarda yapılan çalışmalarda mola süreleri uzatılabilir veya daha sık hale getirilebilir, böylece çalışanlar dinlenme ve sıvı kaybını telafi etme fırsatı bulabilirler.

Sıcak havalarda çalışma ile ilgili sıkça sorulan sorulardan biri, çalışanların sıcak havalarda çalışmayı reddedip reddedemeyecekleriyle ilgilidir. İşveren, gerekli termal konfor koşullarını sağlamamış veya kişisel koruyucu ekipman temin etmemişse, çalışanlar çalışmaktan kaçınabilir. İşverenin bu durumda yapacağı işten çıkarma haksız veya geçersiz kabul edilebilir. Ancak, çalışanlar işten kaçınma hakkını kullanırken dikkatli olmalı ve subjektif değerlendirmelerden kaçınmalıdır.

Çalışanlar, işten kaçınma hakkını kullanmak için öncelikle iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurmalıdır. İşyerinde bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu yoksa, işverene başvurmalıdırlar. Kurul, derhal toplanarak kararını verir ve durum bir tutanakla tespit edilir. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine hemen bildirilir. Karar lehine ise, çalışan işten kaçınabilir ve iş sözleşmesinden kaynaklanan haklarını korur.

İşyerinin sıcaklığının ciddi boyutlara ulaştığı durumlarda, çalışanlar işi bırakarak güvenli bir yere gidebilirler. Bu durumda çalışanların hakları kısıtlanmaz. Ancak, kanunda belirtilen sıcaklık değeri yoktur. Gerekli önlemlerin alınmadığı durumlarda, çalışanlar iş sözleşmelerini feshedebilirler.

Sürekli olarak yüksek sıcaklığa maruz kalan iş sınıfındaki çalışanlara, 5510 sayılı Kanunun 40. maddesinde belirtilen ilave hizmet süresi verilir. Bu süre, çalışanın emeklilik için gerekli olan yaşın yarısı kadar olmak üzere en fazla 3 yıla kadar azaltılabilir. Örneğin, cam fabrikalarında, eritme, ateşleme ve üfleme işlerinde çalışanlar ile kok fabrikaları ve termik santrallerde çalışanlar gibi işlerde çalışanlar bu uygulamadan yararlanabilirler.

Özetle...

Sıcak hava, iş sağlığı ve güvenliği açısından çeşitli riskler taşır ve çalışanların sağlığına olumsuz etkileri olabilir. Yüksek sıcaklıklar terleme yoluyla sıvı kaybını artırabilir, sıcaklık kaynaklı hastalıklara neden olabilir ve solunum zorluğu ile dolaşım problemleri gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Sıcak havalarda çalışanlar ve işverenler, çalışanların sağlığını korumak için alınacak önlemleri dikkatlice uygulamalıdır. Bu önlemler arasında yeterli sıvı tüketimi, serin ve gölgeli alanlarda çalışma, uygun kıyafetler giyim ve düzenli dinlenme yer alır. Ayrıca, sıcaklık nedeniyle iş kazası olması durumunda, hemen ilk yardım sağlanmalı, işverene bildirilmeli ve olayın nedenleri araştırılmalıdır.

Türkiye'de sıcak havalarda çalışmakla ilgili mevzuat ve yasal düzenlemeler, iş sağlığı ve güvenliğini korumayı amaçlar ve çalışanlara sürekli sıcak ortamlarda çalışmaları nedeniyle ilave hizmet süresi tanınır. Bu, çalışanların sağlığını korumak ve uzun vadeli sağlık sorunlarını önlemek için önemli bir adımdır.

Özellikle sürekli güneş ışığına maruz kalan çalışanlarda görülebilecek Pterjium gibi hastalıklardan korunmak anlamında, sıcak havalarda yapılacak çalışmalarla ilgili tehlike ve risklerin değerlendirilmesi, gerekli önlemlerin belirlenerek alınması konularında işyeri hekimlerinin görüşleri ve yönlendirmeleri de önemlidir.