TİTREŞİMLE ÇALIŞMA ve İŞ GÜVENLİĞİ

Titreşim bir denge noktası etrafındaki mekanik salınım olarak tarif edilebilir. Bu salınımlar bir sarkacın hareketi gibi periyodik olabileceği gibi çakıllı bir yolda tekerleğin hareketi gibi rastgele de olabilir.

İşyerlerinde titreşimle çalışma, risk değerlendirmelerinde özel bölümü hak eden, kısa vadede çeşitli rahatsızlıklara, orta ve uzun vadede ise meslek hastalıklarına yol açma potansiyeline sahip bir risk kaynağıdır.

Çalışma ortamında titreşim, iş güvenliği kapsamında fiziksel risk etmenleri arasında yer alır ve risk değerlendirmelerinde özel olarak dikkate alınması gereken bir kriterdir.

Titreşim ve Tanımlar

Bütün Vücut Titreşimi

Vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimdir.

El-Kol Titreşimi

İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimdir.

Maruziyet Eylem Değeri

Aşıldığı durumda , çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değerdir.

Maruziyet sınır Değeri

Çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gereken değerdir.

Titreşimin Nedenleri

Sistemdeki titreşimler, dış kuvvetler ve sistemin bu dış kuvvetlere cevap verme özelliğinden kaynaklanır.

Bu dış kuvvetler;

• Sistemin bağlı olduğu temelden gelen kuvvet
• Dönen sistemlerde dengelenmemiş kütleler,
• Motorlarda gidip gelen kütleler,
• Darbe, deprem vb. nedenlerle oluşan herhangi bir kuvvet olabilir.

Titreşim Kaynakları

Titreşim kaynakları, işyerine göre farklılık gösterse de genel olarak;

• Her türlü endüstriyel makine
• Karayolu ve raylı ulaşım araçları ve sistemleri
• Binalarda kullanılan makine, teçhizat vb. hareketli sistemler de birer titreşim kaynağı olarak dikkate alınmalıdır.

Örneğin, işyerlerinde kullanılan forklift, kırma makineleri, taş motorları, vibrasyonlu makineler, pnömatik el aletlerinin her biri başlı başına birer titreşim kaynağıdır.

Titreşimlerin Donanıma Etkileri

İşyerlerinde titreşimler;

• Gürültü
• Yüksek Gerilmeler
• Aşınma
• Malzeme yorulması gibi çalışan sağlığı ve güvenliği açısından dikkate alınması gereken sonuçlara neden olurlar.

Titreşime Maruz Kalan insanlarda;

• Fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklar (yorgunluk, dikkat azalması, ortopedik rahatsızlıklar, sakatlanmalar, iş kazaları vb.)
• Yaşam kalitesinde olumsuz etkiler
• Çalışma performansının azalması gibi negatif etkiler gözlemlemek mümkündür.

İnsanlar, 1-1000 Hz arasındaki titreşimleri algılarlar. Düşük frekanslı titreşimler sarsıntı şeklinde hissedilirler. Yüksek frekanslı titreşimler ise kişilerde ise karıncalanma ve yanma hissi ortaya çıkar.

Çok düşük Frekanslı Titreşimin Etkileri (f<2 Hz)

Bulantı, kusma, soğuk ter vb. belirtiler geçicidir ve çalışma süresinin sonunda genellikle ortadan kalkar.

Düşük Frekanslı Titreşimin Etkileri (2 Hz<f<30 Hz)

Titreşimli el aleti kullanan çalışanlarda uyku bozuklukları, ellerde dolaşım bozuklukları ve uyuşmalar, genellikle parmaklarda 8-10 ^oC sıcaklığa kısa süreli maruziyette beyazlaşmalar gözlenir. Tüm vücudun düşük frekanslı titreşime maruz kalması durumunda, disk kayması da görülebilir.

İşyerlerinde Titreşim ve Meslek Hastalıkları

Beyaz Parmak Hastalığı (Raynaud Sendromu), yoğun titreşimle çalışan elektrikli el aletleri kullanan makine operatörlerinde yaygın olarak görülen ve ciddi sonuçları olabilen bir eklem hastalığıdır.

Gerekli önlemler alınmazsa ve başarılı bir tedavi uygulanmazsa beyaz parmak hastalığı kangrene ve hatta parmakların kesilmesine yol açabilir.

Beyaz Parmak Hastalığı, yeterli güvenlik önlemi alınmadan ve gerekli standartlara uygun olmayan elektrikli el aletlerini uzun süre kullanan operatörlerde görülür. Hastalığın ilk safhasında parmaklarda uyuşma, hissizlik ve eklemlerde şişkinlik göze çarpar. Zamanla parmak uçlarından başlayarak eller beyazlaşmaya başlar, el kasları ve kan dolaşımı ile ilgili sorunlar yaşanır. Gerekli tedavi uygulanmadığı durumlarda, parmaklarda ve ellerde geri dönüşümsüz hasarlara yol açar. İleri derecede eklem ödemleri ve hatta kangren sonucu parmakların kaybı bu hasarlara örnek olarak verilebilir.

Beyaz Parmak Hastalığından korunmanın tek yolu, "titreşim önleyici mekanizmaların kullanıldığı" elektrikli el aletleri ile çalışmaktır.

Titreşimden Korunma

Titreşimle çalışma ve buna bağlı risklerden korunma yöntemleri arasında;

• Maruziyeti azaltacak farklı çalışma yöntemlerinin seçilmesi
• Ergonomik tasarımlı uygun iş ekipmanı tercihi
• Bütün vücut titreşimini azaltacak oturma yerleri ve el-kol titreşimini azaltacak tutunma yerleri vb. donanımların kullanılması
• Teknik ve tıbbi önlemler
• İşyerlerinde Titreşimle Çalışma ile ilgili eğitimlerin verilmesi sayılabilir.

Titreşimden korunmanın temel hedefi, titreşimi kaynağında azaltmaya yönelik olmalıdır.

Genellikle makine dizaynı sırasında titreşimi azaltacak zeminler hazırlamak ve titreşimi düşük cihazları tercih etmek,

Kullanılan makine ve ekipmanın bakımlarını zamanında yapmak,

Titreşim etkilerinin görüldüğü çalışanların rotasyonu

Etkilenme sürelerinde kısıtlamanın sağlanması veya çalışma süresince daha sık dinlenme araları verilmesi, işyerlerinde titreşimle çalışma bakımından alınabilecek iş güvenliği yöntemleri olacaktır.

Her ne kadar "Titreşim sonucu kemik-eklem zararları ve anjionörotik bozukluklar" olarak Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Mevzuatında belirtilmiş olsa da, SGK istatistiklerinde, titreşimden kaynaklanan meslek hastalıklarına rastlanılmamaktadır.

Sonuç olarak Titreşim, işyerlerindeki araç, gereç ve makinelerin çalışırken oluşturdukları salınım hareketlerinin sonucudur ve meslek hastalığı oluşturabilecek fiziksel risk etmenidir.

(Konu ile ilgili olarak FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.