Herhangi bir yükün, bulunduğu yerden kaldırılıp, başka bir yere indirilmesi süresince yapılan faaliyetler Yük Kaldırma İşleri olarak adlandırılır.

Dünyada ve ülkemizde en sık iş kazası oluşumuna neden olan faaliyetler arasında Yük Kaldırma İşlerini saymak mümkün. 

İçerdiği özgün riskler, Yük Kaldırma İşlerinde İş Güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi sürecinde göz önünde bulundurulmak zorundadır. 

Yük kaldırma işleri boyunca tehlike ve risk oluşturabilecek bileşenler;

• Yükün bulunduğu ve indirileceği zemin
• Kullanılması durumunda kaldırma makinasının konumlandırılacağı zemin
• Yükün özellikleri
• Kullanılacak iş makinesinin uygunluğu
• Rüzgar hızı
• Kullanılacak diğer aparatların (mapa, kanca, sapan, halat vb.) uygunluğu
• Yük kaldırma faaliyetine katılacak operatör ve diğer çalışanların ehliyet ve eğitim durumları özenle incelenmeli ve riskler değerlendirilmelidir.

Yük Kaldırma İşlerinde İş Güvenliği Tedbirleri

Yük kaldırma (Lifting) faaliyeti, yüksek riskli faaliyetler arasındadır ve mutlaka İş İzin Sistemi dahilinde gerçekleştirilmelidir.

Risk Değerlendirmesi ve Acil Durum Planı

Yük, zemin, ekipman ve ekiple ilgili risk değerlendirme raporu faaliyet öncesi hazırlanmalı ve kısa bir eğitimle, faaliyete katılacak ekiple paylaşılmalıdır.

Olası acil durumlarda davranış şekilleri konusunda ekip bilgilendirilmeli, mümkünse faaliyet öncesinde tatbikatlar yapılmalı ya da daha önce düzenlenmiş acil durum tatbikatlarına katılmış çalışanların faaliyete katılması tercih edilmelidir.

Kritik Yük Kaldırma Planı

Kaldırılacak yükün özelliği, kaldırma yöntemi, kullanılacak makine ve ekipmanın kapasiteleri, yük kaldırma diyagramları dikkate alınarak hazırlanacak Kritik Yük Kaldırma Planları, tehlike ve risklerin öngörülebilmesi açısından önemli ve elzemdir. Kullanılacak olması durumunda iş makinesinin konuşlandırılacağı zemin, destek ayaklarının basacağı noktalar yüke, makineye ve amaca uygun olmalıdır.

Çalışma Alanının Değerlendirilmesi

Yük Kaldırma İşlerinde İş güvenliği değerlendirilmesi faaliyetin yapılacağı zemine direkt olarak bağlıdır. Gevşek, eğimli, engebeli, giriş-çıkışı uygun olmayan alanlarda yapılacak yük kaldırma işi ilave riskler doğuracaktır.

Ayrıca, yük kaldırma faaliyetinin yapılacağı alanda rüzgar hızı ölçümü yapılmalı ve sonuçları göz önünde bulundurulmalıdır.

Yük Kaldırmada Kullanılacak Makine ve Ekipman

Kullanılması durumunda, faaliyete dahil olacak iş makinesi ve ekipmanı periyodik olarak kontrolü yapılan, uygunluğu belgelenmiş bileşenlerden seçilmelidir.

Yük kaldırma işlerinde kullanılacak belli başlı makineler;

• Kule Vinçler
• Tavan Vinçleri
• Mobil Vinçler
• Side-boom’lar
• Telehandler’ler
• Transpaletler
• Fork-Lift’ler sayılabilir. 

Yardımcı Ekipmanlar ise;

• Çelik Halatlar
• Bez Sapanlar
• Mapalar
• Kancalar
• Halkalar olarak sıralanabilir.

Tük makine ve ekipmanlar son 1 yıl içinde periyodik muayeneden geçmiş ve uygunluk raporu almış olsa da, faaliyet öncesi gözle yapılacak denetimlerle aşınma-yıpranma-yırtılma-gevşeme gibi tehlike ve risk yaratabilecek olumsuzlukların varlığı kontrol edilmelidir.

Kazı ve Yükleme (excavator, loader, back-hoe-loader) gibi iş makineleri yük kaldırma işlerinde iş güvenliği anlamında uygunsuzdur ve kesinlikle kullanılmamalıdır.

Yük Kaldırma Faaliyetine Katılacak Çalışanlar

Yük Kaldırma faaliyetine katılacak tüm çalışanların spesifik “yük kaldırma eğitimi” almış olması şarttır.

Kullanılması durumunda iş makinesi operatörü ve işaretçisi yük kaldırma faaliyetinde kritik önem taşır. Ehil ve sertifikalı operatör ile sürekli iletişim içinde olacağı işaretçinin birbirlerine uyumlu olması tehlikeyi azaltan bir faktördür. Yine işaretçinin de operatörler birlikte işaretçi eğitimi almış olması, ortak bir dil oluşturulması için gereklidir.

Faaliyete başlamadan önce tüm çalışanların katılacağı,

• İş İzninin tanıtıldığı
• Acil Toplanma alanlarının gösterildiği
• Görev dağılımının yapıldığı
• Tehlike, risk ve önlemlerin anlatıldığı
• Acil durumda yapılması gerekenlerin aktarıldığı bir toolbox (işbaşı) eğitimi düzenlenmelidir.

Faaliyet Öncesi ve Sonrası

Faaliyet öncesi, yük kaldırma işinin yapılacağı alan, vincin etki alanı dikkate alınarak “ateş hattı” (fire zone) olarak belirlenmeli, yetkisiz girişleri önlemek üzere emniyet şeridi ile kapatılmalı ve uygun uyarı işaretleri ile desteklenmelidir.

Yükün ve kaldırma makinesinin özelliklerine göre yük diyagramı incelenmeli, operatör ve işaretçiye uygun bir iletişim yöntemi sağlanmalıdır. Faaliyet boyunca operatör ve işaretçinin birbirlerini görmeleri önemlidir. Operatör, manevra talimatlarını sadece işaretçiden almalı, diğer çalışanlar operatöre herhangi bir işaret veya talimat vermemelidir.

Çalışma alanında sadece faaliyete dahil olan çalışanların bulunması ve tüm işin bir supervisor kontrolünde ve iş izin sistemi içinde yürütülmesi uygun olacaktır.

Çalışma alanında, ilkyardım kiti, yangın söndürücü, döküntü kiti gibi destek donanımların bulunması sağlanmalıdır.

Faaliyet sonrası tüm donanım ve atıklar uygun şekilde toplanmalı ve alan tekrar kullanıma izin verecek hale getirilerek terkedilmelidir.

Elle Yük Kaldırma İşleri

Elle (manuel) yapılacak işlerde, yükün fiziksel ve kimyasal özelliklerinin yanı sıra “elle yük kaldırma” faaliyetinin doğru uygulanma yöntemleri çalışanlara aktarılmalıdır.

Mevzuatımıza göre yetişkin erkek çalışanlarda elle taşınabilecek maksimum yük 25 kg., kadın ve genç çalışanlarda ise 15 kg. dır.

Elle taşıma faaliyetleri kısa süreli olmalıdır. Uzun sürecek elle taşıma işlerinde mutlaka yardımcı donanım ve makine tedarik edilmelidir.

Yük Kaldırma İşlerinde İş Güvenliği anlamında yapılacak değerlendirmeler, kaza ve ramak kala olaylarının, bunun sonucu olarak da, yaralanma ve ölümlerin en aza inmesini sağlamaya yöneliktir.

 Konu ile ilgili olarak İŞ İZİN SİSTEMİ ve İŞ EKİPMANLARININ PERİYODİK KONTROLLERİ başlıklı yazılarımızı da okuyabilirsiniz.