Ülkemizde meydana gelen ölümlü iş kazalarının %40’ından fazlası yüksekten düşme sonucu meydana geliyor. 

Yüksekte Güvenli Çalışma Prensipleri ve uygulamaları, ölümlü iş kazalarının sayılarının azaltılması ve ölümlerin durdurulması açısından oldukça önemli.

Yüksekte Çalışma Nedir?

Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere; Seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma; yüksekte çalışma olarak kabul edilir.

Platform, el merdiveni, iskele, manlift, yükseltilebilir platformlar vb. ekipmanlar ile yapılan çalışmalar;  zemin seviyesinden yüksekte, açıklık ve kırılabilir yüzeyler üzerinde, düşme ihtimali olan kenarlarda yapılan çalışmalar yüksekte çalışmalara örnek olarak verilebilir.

Yüksekte Çalışma, Tehlike ve Riskler ?

İş Teftiş Kurulunun, 2014 – 2016 yıllarına arasında inşaat sektöründe gerçekleşen ölümlü iş kazalarının analizini ve istatistiki bilgilerini değerlendirdiği raporuna göre;  inşaat sektöründe üç yıl içerisinde toplam ölümlü iş kazası sayısının 1461’dir. Yüksekten düşme ile gerçekleşen iş kazaları sayısı ise 618’dir ve yüzde 42,3’lük oranla ilk sırayı almaktadır.

Yüksekten düşme kazalarında ise en çok kazanın 0-3 m arasında olduğu istatistiklere yansımaktadır.

Ölümlü ve ölümlü olmayan iş kazalarında en büyük oran 0-3m arası yükseklikte yapılan çalışmalarda yüksekten düşme şeklinde yaşanmaktadır.

Yükseklik arttıkça, düşme korkusu çalışanları ve işverenleri daha fazla önlem almaya veya daha ihtiyatlı davranmaya itmektedir ancak çalışılan en düşük yükseklikte dahi iş kazaları meydana gelebilmektedir. Ancak yükseklik arttıkça, 4-6 m’den yüksekte yapılan çalışmalarda ise yaşanan iş kazaları yüksek oranda ölümle sonuçlanmaktadır.

İş yeri her çalışma için İSG prosedürleri belirlemelidir. Yüksekte yapılan çalışmalar için bu prosedürler uygulanmalı, tehlikeler belirlenmeli ve risk değerlendirmesi yapılmalıdır.

Tehlike Önleme ve Kontrol

İşveren ve çalışanlar tehlikeleri önlemek ve kontrol altına almak için tehlike kontrol hiyerarşisine uyarak; önceliği toplu koruma yöntemlerine vermelidir. Mümkün olduğunca yüksekte çalışma işinden kaçınılmalı, söz konusu işin yerde yapılabilecek kısımları yüksekte yapılmamalıdır.  Yüksekte yapılacak çalışma yerine daha az tehlikeli yöntem ve teknolojiler tercih edilmeli, mühendislik önlemleri ile çalışanlar tehlikeden izole edilebilir, idari önlemler ile tehlikelerin kaldırılması ya da azaltılması için prosedürler ve talimatlar belirlenip, eğitimler ve bilgilendirme yapılabilir. En son kişisel koruyucu donanım (KKD) sağlanıp çalışanların kullanması sağlanmalıdır.

Düşmenin Önlenmesi

Yüksekte çalışanın düşmesini önlemek için öncelikle yapılması gereken çalışma alanının güvenli bir alan haline getirilmesidir. Çalışma yapılacak alan olarak bölgeyi çevreleyen korkuluk ya da parapet gibi sabit koruyucuların bulunduğu yerlerin seçilmesi buna örnek verilebilir.

Çalışma yapılacak noktaya erişim için ve çalışma esnasında güvenli bir platform olarak kullanılmak üzere, mobil iskele, manlift, yükseltilebilir iş platformları, iskele gibi ekipmanlar kullanılmalıdır. Bu ekipmanların seçiminde standartlara uygunluk gözetilmelidir.

Yüksekte Güvenli Çalışma Açısından Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler

Yüksekte çalışma sırasında güvenlik ve sağlık açısından bazı faktörler çok önemlidir. Çalışma yapılacak alanın zeminden yüksekliği, zeminin eğimi, zeminin yapısı ( kayganlık, kırılganlık, sağlamlık vb), çalışmanın süresi, ortam şartları gibi faktörler seçilecek ekipman ve çalışma koşullarını belirler.

Tüm bu faktörler göz önüne alınıp toplu koruma yöntemlerine öncelik tanınmalıdır. İskele sistemleri, sepetli vinçler, platformlar, güvenlik ağları gibi ekipman ve araçlar toplu koruma yöntemleri içerisinde değerlendirilmelidir.

Yüksekte Güvenli Çalışma için Toplu Koruma Yöntemleri

• Kenar Korumaları, Bariyerler, 31/12/2019 tarihi itibariyle TS EN 13374 standardına uygunluk belgesi olan, yapılan işe uygun sınıf ve tipte geçici kenar koruma sistemleri kullanılması gerekmektedir.
• Zemin boşlukları için kapaklar,
• Korkuluklar, korkuluklarda ana levha, ara levha ve topukluk muhakkak olmalıdır,

a) Platformdan en az bir metre yükseklikte ve herhangi bir yönden gelebilecek en az 125 kilogramlık yüke dayanıklı ana korkuluk,

b) Platforma bitişik, en az 15 santimetre yüksekliğinde topuk levhası,

c) Topuk levhası ile ana korkuluk arasında açıklıklar 47 santimetreden fazla olmayacak şekilde konulan ara korkuluk bulunması sağlanır.

• Güvenlik Ağları, kurulum, söküm ve kullanım aşamalarında TS EN 1263-1 ile 1263-2 standartlarına uyulması mevzuatlarca mecburidir.
• İskeleler, Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği’ne göre; Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri ve iskele şeklinde kullanılan geçici iş ekipmanlarının, TS EN 12810-1,TS EN 12810-2,TS EN 12811-1,TS EN 12811-2 ve TS EN 12811-3 standartlarına ve ilgili diğer ulusal standartlara, konu ile ilgili ulusal standart bulunmaması halinde ilgili uluslararası standartlara uygun olması sağlanır.

Yüksekte Çalışmada kullanılan Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği Ek4’te belirtildiği üzere; “Toplu koruma tedbirlerinin düşme riskini tamamen ortadan kaldıramadığı,  uygulanmasının mümkün olmadığı, daha büyük tehlike doğurabileceği, geçici olarak kaldırılmasının gerektiği hallerde, yapılan işlerin özelliğine uygun bağlantı noktaları veya yaşam hatları oluşturularak tam vücut kemer sistemleri veya benzeri güvenlik sistemlerinin kullanılması sağlanır. Çalışanlara bu sistemlerle beraber yapılan işe ve standartlara uygun bağlantı halatları, kancalar, karabinalar, makaralar, halkalar, sapanlar ve benzeri bağlantı tertibatları; gerekli hallerde iniş ve çıkış ekipmanları, enerji sönümleyici aparatlar, yatay ve dikey yaşam hatlarına bağlantıyı sağlayan halat tutucular ve benzeri donanımlar verilerek kullanımı sağlanır.”

Tam vücut kemeri veya diğer ismi ile Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri toplu koruma yöntemlerinin alınamadığı koşullarda veya yeterli olmadığı durumlarda çalışanın düşmesi halinde yere çarpmasını önleyen kişisel koruyucu donanımdır. Tam Vücut Kemeri (Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri) düşme anındaki kuvveti minimize etmek üzere “Şok Emiciler” (Shock Absorber) ile kullanılmalıdır. Ancak bu ilave donanımın kullanımı şok emicinin kendi boyu da dikkate alındığında düşme mesafesini uzatacaktır. Kullanılan lanyard, şok emici, can halatı ve emniyet kemerindeki sönümlenme dikkate alındığında 12 metrenin altındaki yüksekliklerde bu donanımların kullanılması uygun görünmemektedir.

Kullanılacak tüm Kişisel Koruyucu Donanımlar’da CE işaretinin ve Türkçe kullanma kılavuzunun olması zorunludur. (Ayrıntılı bilgi için KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.)

Sonuç olarak; ancak Yüksekte Güvenli Çalışma prensipleri bilindiğinde, gerekli önlemler alındığında ve çalışanlar bilinçlendirildiğinde ölümlü iş kazası sayılarının en aza indirgenmesi söz konusu olabilecektir.